ΣΥΝΑΝΤΙΛΗΠΤΟΡΑΣ ΜΟΝΟΝ ΖΗΤΩ...

 

Ἡμέραν τινὰ ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς διηγήθη εἰς ἕνα τῶν μαθητῶν του μῦθόν τινα…, παραδόξως ἐφαίνετο τὴν ἡμέραν ἐκείνην φοιβόληπτος. Ἦτο νέος τότε. Κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν χρόνον συνέλαβε, φαίνεται, πρώτην φορὰν τὴν ἰδέαν τοῦ νὰ παραστήσῃ τὸ πρόσωπον τοῦ ἀναμορφωτοῦ. Ἀπὸ πολλοῦ εἶχε καταληφθῆ ὑπὸ παραδόξου ὀργασμοῦ, καὶ ἦτο προφανὴς ἡ κυριεύουσα αὐτοῦ ἔξαψις… 

Εὗρε τὸν φίλον του ἐν τῇ ἀγορᾷ τῆς Σπάρτης, ὅπου κατὰ μίμησιν τῶν ἀρχαίων φιλοσόφων περιεπάτει ἐνίοτε. Ἐκάλεσεν αὐτὸν κατὰ μέρος καὶ τῷ εἶπε· ― «Παράδοξόν τι μοὶ συνέβη τὴν παρελθοῦσαν νύκτα. Εἶδον καθ᾽ ὕπνους τὴν Ἀθηνᾶν, αὐτὴν τὴν Παλλάδα Ἀθηνᾶν». Ὁ ἀκροατής του ἀφῆκε κραυγὴν ἐκπλήξεως καὶ ἀπιστίας. Ὁ Πλήθων ἀτάραχος ἐπανέλαβε. «Ἦτο τοιαύτη ὁποία παρίσταται εἰς τὸ Ἄλφα τῆς Ἰλιάδος, ὁποίαν παρέστησεν αὐτὴν ὁ Φειδίας καὶ οἱ ἄλλοι μαρμαροξόοι. Ἐφόρει ἀπαστράπτον κράνος ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, τὸν θώρακα μετὰ τῆς αἰγίδος ἐπὶ τοῦ στήθους. Ἐκράτει τὸ δόρυ μὲ τὴν δεξιάν, καὶ οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτῆς ἐφαίνοντο δεινοὶ τὴν ὄψιν. Ἔστη ἐγγὺς ἐμοῦ κοιμωμένου. Μὲ ἤγγισε μὲ τὴν ἄκραν τοῦ δόρατός της, καὶ μὲ ἀφύπνισεν. Ἐθαύμασα καὶ μετετράπην. Εὐθὺς δ᾽ ἐγνώρισα τὴν Παλλάδα Ἀθηνᾶν, οἵαν σοὶ τὴν περιέγραψα πρὸ μικροῦ». 

Ὁ ὁμιλητὴς ὑπέλαβε κατ᾽ ἀρχὰς ὅτι ὁ Πλήθων εἶχεν ἰδεῖ τὴν Ἀθηνᾶν πρὶν ἢ ἀφυπνισθῇ, ἀλλ᾽ ὕστερον ἐνόησεν ὅτι τὸ σχῆμα, ὅπερ μετῆλθεν ὁ διδάσκαλος εἰς τὴν διήγησίν του, ἦτο πρωθύστερον, καὶ οὕτως ἡσύχασεν. Ὁ Πλήθων ἐπανέλαβε. «Μοὶ ὡμίλησε μὲ τὴν λαμπρὰν φωνήν της. Ἔμεινα κατάπληκτος ἀκούων τοὺς οὐρανίους ἐκείνους φθόγγους, ὧν παραπλήσιοι ἀπὸ μακροῦ χρόνου δὲν ἀντήχησαν εἰς ὦτα θνητῶν. Μοὶ εἶπε δέ·

“Ἐγέρθητι, ὦ Πλήθων, ἐγέρθητι καὶ ἀνίδρυσον τοὺς βωμούς, ἀνάστησον τὰ ἀγάλματα, καὶ ἐπανόρθωσον τὴν λατρείαν τῶν Θεῶν. Ἀπὸ μακρῶν αἰώνων, οἵτινες εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς τῶν Θεῶν φαίνονται ὡς μία ἡμέρα, ἀλλ᾽ εἰς τὰ ὄμματα τῶν ἀνθρώπων ἀποτελοῦσιν ἀμέτρητον χρόνον, ἀπὸ αἰώνων ἔπαυσαν οἱ βωμοὶ νὰ καπνίζωσιν, ἔπαυσαν οἱ ναοὶ νὰ προσκυνῶνται, καὶ ἡ ἱερὰ λύρα δὲν μελῳδεῖ πλέον τοὺς ὕμνους τῶν Θεῶν. Ὑστερεῖται λατρεία ὀφειλομένη, ἀπρακτεῖ ὁσία καλλιέρησις, ἀποδημεῖ νεμεσητὴ θυσία. 

Μὴ οἱ θνητοὶ ἀπέβαλον τὴν συνείδησιν τῆς ἱερᾶς ὀφειλῆς, καὶ ἐλησμόνησαν τὰ πρὸς τοὺς Θεοὺς νόμιμα; Ἡ χλόη κατεκάλυψε τοὺς ἱεροὺς οὐδούς, καὶ ἡ ἀράχνη ὑφαίνει τοὺς ἱστοὺς αὐτῆς ἐπὶ τῶν σεπτῶν φλιῶν. Ἰώθη τὸ φάσγανον τοῦ θύτου, ἔρημα ἀναθημάτων ἀπέμειναν τὰ περιζώματα, ἐξέλιπον τὰ ἐναγίσματα καὶ αἱ σπονδαί, ὑστέρησαν οἱ δᾳδοῦχοι καὶ αἱ κανηφόροι. Περιῃρέθη ἡ ἀειθαλὴς κόμη τῶν ἐλαιῶν, ἡ ποθεινὴ μύρτος ἔκρυψεν ὑπὸ αἰσχύνης τὰ ἄνθη της καὶ ἡ γεραρὰ δάφνη ἔκλινε τοὺς σεμνοὺς κλῶνας πρὸς τὴν γῆν ἀπαξιοῦσα νὰ στέψῃ κορυφὰς ἀδόξους. Ποῦ ἡ ἀλκὴ καὶ ἡ ρώμη, ποῦ οἱ ἆθλοι καὶ οἱ ἀγῶνες; ᾬχετο τὸ κράτος καὶ ἡ δύναμις, «ἀπόλωλεν ἀνδρὸς ἀρετά», τὸ κάλλιστον θήραμα τοῦ βίου. Εἰς τοὺς νῦν Ἕλληνας λυσιτελεῖ τεθνάναι μᾶλλον ἢ ζῆν, κατὰ τὴν συμβουλὴν τοῦ θείου Πλάτωνος. Ἐγέρθητι, ὦ Πλήθων, καὶ τήρησον τὰς παραδόσεις αὐτοῦ, ἐγέρθητι καὶ δεῖξον σὺ ὅτι ζῆν μᾶλλον ἢ τεθνάναι. Πάρασχε σαυτὸν πρόθυμον εἰς τὰ ὑπ᾽ ἐμοῦ κελευόμενα, παρασκεύασον τὴν σαυτοῦ ψυχὴν ὡς ταμεῖον τῶν σοφῶν τούτων ὑποθηκῶν καὶ δογμάτων. 

Ἡ οἰκουμένη μετεβλήθη τὴν ὄψιν, λαοὶ καὶ βασιλεῖς ὁπλίζονται, βάρβαροι ἀμφισβητοῦσι πρὸς τοὺς Ἕλληνας τὸ γέρας τῆς νίκης. Φορὰ βαρβαρικὴ κατέκλυσε τὴν Ἑλλάδα, βέβηλοι πόδες μολύνουσι τὰ ἱερὰ ἐδάφη, βαρβαρόφωνοι φθόγγοι μιαίνουσι τὰς ἠχούς. Ἀπεσβέσθησαν τῆς σοφίας τὰ νάματα, ἐξηράνθησαν αἱ πηγαὶ τῆς γνώσεως, ἐσίγησαν οἱ μινυρισμοὶ τῆς ἐμμούσου ἀηδόνος καὶ ὁ Φοῖβος ἀφῃρέθη τὴν αἰνετὴν λύραν καὶ τὴν μαντικὴν δάφνην. Ἔκθαψον τοὺς τεθαμμένους θησαυρούς, περισύλλεξον τὰ ἐσκορπισμένα κειμήλια, εἰσποίησον τὰ ἀπωσμένα τίμια σκεύη καὶ μετάδος αὐτῶν εἰς τὰς ἐπερχομένας γενεάς. Ἐγέρθητι, ὦ Πλήθων, ἐγέρθητι καὶ ἀνίδρυσον τὰ ἀγάλματα τῶν Θεῶν!”

Ταῦτα καὶ ἄλλα ἔτι μοὶ εἶπεν ἡ Θεά. Ἔμεινα ἔκθαμβος καὶ ἰλιγγιῶν πρὸ τῆς ἀπίστου ὄψεως, καὶ τῆς ἀνηκούστου ἐντολῆς. Ἐπεθύμουν νὰ παραστήσω πρὸς τὴν Θεὰν τὴν ἀναξιότητα ἐμοῦ διὰ τὸ τηλικοῦτον ἔργον. Ἀλλ᾽ ἡ Θεά, ἰδοῦσά με ἐνδοιάζοντα, διέγνω τὰ διανοήματά μου καὶ μοὶ εἶπεν·

“Οὐχὶ παρ᾽ ἀνθρώπων ἀλλὰ παρὰ τῶν Θεῶν ἡ τοιαύτη βουλὴ προέρχεται. Οἱ Θεοὶ θὰ γίνωσι συναρωγοὶ καὶ τοῦ ἔργου. Μὴ ὄκνει. Τάχιστα θὰ ἴδῃς τὴν παρὰ τῶν Θεῶν βοήθειαν ἐπερχομένην”.

Ταῦτα εἰποῦσα, προέβη ἐνώπιον τῶν ὀφθαλμῶν μου, ὅλη δι᾽ ἑνὸς κινήματος, χωρὶς νὰ φαίνεται κινοῦσα τοὺς πόδας, μηδὲ πατοῦσα ἐπὶ τοῦ ἐδάφους. Τότε ἐθάρρησα νὰ τῇ εἴπω·

“Ποῦ βαίνεις, ὦ Θεά;” “Εἰς τὸν οἶκόν μου”, ἀπήντησεν ἐκείνη. Καὶ τὸ μὲν πρῶτον ὑπέλαβον ὅτι ἔβαινεν εἰς τὸν Ὄλυμπον. Ἀλλ᾽ εὐθὺς ὕστερον ἐνόησα ὅτι οἶκον αὐτῆς ἐνόει τὴν Ἀκρόπολιν καὶ τὸν Παρθενῶνα. Διότι δὲν ἀνῆλθεν εἰς τὰ ἄνω, ἀλλὰ κατηυθύνθη πρὸς ἄρκτον γείτων τῆς γῆς, μόλις ὑπερέχουσα τοῦ ἐδάφους. Ἀλλὰ πλὴν τούτου μοὶ εἶπε τὸ τελευταῖον.

“Ἀπέρχομαι ἵνα καθάρω τὸν ναόν μου ἀπὸ τῶν συμβόλων τῆς βαρβαρότητος, καὶ ἵνα καταλάβω αὐτὸν ὡς ἀνήκοντα εἰς ἐμὲ μόνην”.

Ἤδη ἐβεβαιώθην ὅτι ἀπήρχετο εἰς τὸν Παρθενῶνα. Ἔμεινα ἐπὶ πολύ, βλέπων αὐτὴν ἀτενῶς, ἐπὶ νεφέλης πατοῦσαν καὶ βαίνουσαν διὰ τῶν ἀκρωρειῶν τοῦ Ταϋγέτου, μέχρις οὗ ἔγινεν ἄφαντος ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν μου, ἀπευθύνασά μοι τελευταῖον νεῦμα διὰ τῆς ἀμβροσίας αὐτῆς χειρός. Τῇ δὲ ὑστάτῃ στιγμῇ ἐφάνη πάλλουσα τὸ δόρυ, κινοῦσα τὴν ἀσπίδα, καὶ δεινὴ ἀστραπὴ κατέλαβε τὸν Ταΰγετον, ὁ δὲ ἀὴρ ἐπλήσθη ἀμβροσίας ὀσμῆς. 

Ἔμεινα ἐπὶ πολλὴν ὥραν ἔκπληκτος, ἀνασκοπῶν ἐν ἐμαυτῷ τὴν ὀπτασίαν ταύτην. Ἐγερθεὶς δέ, εὗρον ἐμαυτὸν ἀλλοῖον ἢ οἷος ἤμην πρότερον. Τὸ βῆμά μου κατέστη ὡς ὑπόπτερον, καὶ ἡ διάνοιά μου ἦτο διαυγής, ὡς νὰ κατωπτρίζετο ἐν αὐτῇ ἡ περικαλλὴς μορφὴ τῆς Θεᾶς. Σήμερον δὲ συναντιλήπτορας μόνον ζητῶ, ὅπως ἐκτελέσω τὴν ἐπιτραπεῖσάν μοι ἐντολήν. Διότι βουλῆς οὐδεμιᾶς ἔχρηζον, ἀφοῦ εἶχε διαλεχθῆ πρὸς ἐμὲ αὐτὴ ἡ πηγὴ τῆς ἀληθοῦς βουλῆς καὶ συνέσεως»…

ΑΠΟ ΤΗΝ «ΓΥΦΤΟΠΟΥΛΑ»  
(ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΕΜΙΣΤΟΥ - ΠΛΗΘΩΝΟΣ)  
ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ