O Δίας είναι ο μεγαλύτερος πλανήτης
του Ηλιακού Συστήματος σε διαστάσεις και μάζα. Είναι ο πέμπτος κατά σειρά πλανήτης
ξεκινώντας από τον Ήλιο.
Είναι ένας γίγαντας αερίων με μάζα
λίγο μικρότερη από το ένα χιλιοστό της ηλιακής, αλλά δυόμισι φορές μεγαλύτερη του
αθροίσματος της μάζας των υπόλοιπων πλανητών του ηλιακού συστήματος. Ο Δίας, μαζί
με τον Κρόνο, τον Ουρανό και τον Ποσειδώνα, αναφέρονται ως αέριοι γίγαντες.
Ο πλανήτης ήταν γνωστός από τους αστρονόμους
της αρχαιότητας και συνδέθηκε με τη μυθολογία και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις πολλών
πολιτισμών.
Ο Δίας αποτελείται κυρίως από υδρογόνο,
με το ένα τέταρτο της μάζας να είναι ήλιο. Μπορεί επίσης να έχει βραχώδη πυρήνα
που αποτελείται από βαρύτερα στοιχεία. Λόγω της ταχείας περιστροφής του, το σχήμα
του Δία είναι αυτό ενός πεπλατυσμένου σφαιροειδούς (έχει μια μικρή, αλλά σημαντική
διόγκωση γύρω από τον ισημερινό).
Η εξωτερική ατμόσφαιρα είναι εμφανώς
χωρισμένη σε διάφορες ζώνες σε διάφορα γεωγραφικά πλάτη, με αποτέλεσμα αναταραχή
και καταιγίδες κατά μήκος των ορίων αλληλεπίδρασής τους. Ένα σημαντικό αποτέλεσμα είναι η Μεγάλη
Ερυθρά Κηλίδα, μια τεράστια καταιγίδα που είναι γνωστό ότι υπήρχε τουλάχιστον από
τον 17ο αιώνα, οπότε και παρατηρήθηκε για πρώτη φορά με τηλεσκόπιο.
Γύρω από τον πλανήτη είναι ένα αχνό
πλανητικό σύστημα δακτυλίων και μια ισχυρή μαγνητόσφαιρα. Περιβάλλεται επίσης από
τουλάχιστον 67 φεγγάρια, συμπεριλαμβανομένων των τεσσάρων μεγάλων φεγγαριών του
Γαλιλαίου, όπως ονομάζονται τα φεγγάρια που ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά από τον
Γαλιλαίο το 1610.
Ο Γανυμήδης, ο μεγαλύτερος από αυτά
τα φεγγάρια, έχει διάμετρο μεγαλύτερη από εκείνη του πλανήτη Ερμή.
Ο Δίας είναι ένας γίγαντας αερίων.
Είναι ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού συστήματος. Είναι τόσο μεγάλος που θα μπορούσε
να περιλάβει στο εσωτερικό του όλους τους άλλους πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος.
Η μάζα του είναι 318 φορές μεγαλύτερη
από τη μάζα της Γης, και 2,5 φορές μεγαλύτερη του συνόλου των πλανητών και δορυφόρων.
Ο όγκος του είναι 1.321 φορές μεγαλύτερος
από τον όγκο της Γης.
Η ένταση του πεδίου βαρύτητας υπολογίζεται
2,5 φορές μεγαλύτερη της έντασης της Γης. Δέχεται δε από τον Ήλιο ποσότητα φωτός
και θερμότητα ίση προς το 1/25 εκείνης που φθάνει στη Γη.
Η ατμόσφαιρα του Δία είναι η μεγαλύτερη
στο ηλιακό σύστημα, καθώς εκτείνεται σε πλάτος μεγαλύτερο των 5.000 χιλιομέτρων. Επειδή
ο Δίας δεν έχει επιφάνεια, η βάση της ατμόσφαιρας θεωρείται το σημείο στο οποίο
η ατμοσφαιρικά πίεση ισούται με 10 bar.
Με το τηλεσκόπιο δεν φαίνεται η επιφάνεια
του πλανήτη, αλλά η πυκνή ατμόσφαιρα που τον περιβάλλει και η οποία παρουσιάζει
πλατιές σκοτεινές ταινίες, παράλληλες προς τον ισημερινό του πλανήτη, που διαχωρίζονται
από φωτεινές ζώνες.
Η φωτεινότητα, το πλάτος και η θέση
των ζωνών αλλάζουν συνέχεια όψη και εύρος, στο διάστημα ενός έτους. Η εναλλαγή σκοτεινών
και φωτεινών ζωνών αντιπροσωπεύει περιοχές όπου αέρια ανεβαίνουν προς τα πάνω στην
ατμόσφαιρα του Δία και άλλες όπου κατεβαίνουν προς τα κάτω.
Χαρακτηριστικό της ατμόσφαιρας του
Δία είναι η ερυθρά κηλίδα με διάμετρο τετραπλάσια του γήινου δίσκου. Είναι ένας
μόνιμος αντικυκλώνας που βρίσκεται 22 μοίρες νότια του ισημερινού. Καλύπτει περίπου
το 1% της επιφάνειας του Δία, και φαίνεται να μετατοπίζεται αργά.
Το χρώμα της και ο χρόνος περιστροφής
αλλάζουν με την πάροδο των χρόνων. Υποστηρίζεται πως η μεγάλη κόκκινη κηλίδα είναι
μια τεράστια καταιγίδα, ένας αντικυκλώνας, που κρατάει εδώ και 300 χρόνια ή νησίδα
ατμοσφαιρικής ύλης μεταξύ υγρής και αεριώδους κατάστασης.
Ο Δίας έχει ένα αμυδρό πλανητικό σύστημα
δακτυλίων που αποτελείται από τρία κύρια τμήματα: τον εσωτερικό δακτύλιο σωματιδίων,
γνωστό ως φωτοστέφανο, ένα σχετικά φωτεινό κύριο δακτύλιο, και ένα εξωτερικό αραχνοΰφαντο
δαχτυλίδι.
Αυτά τα δαχτυλίδια φαίνεται να έχουν
προέλθει από σκόνη, αντί πάγο όπως συμβαίνει με τους δακτυλίους του Κρόνου. Ο κύριος
δακτύλιος είναι πιθανώς κατασκευασμένος από υλικό που εκτινάσσεται από τους δορυφόρους
Αδράστεια και Μήτις.
Το υλικό που κανονικά θα επέστρεφε
πίσω στο φεγγάρι τραβιέται σε τροχιά γύρω από το Δία λόγω της ισχυρής βαρυτικής
επιρροής του. Η τροχιά του υλικού στρέφει προς τον Δία και νέο υλικό προστίθεται
από επόμενες συγκρούσεις. Με παρόμοιο τρόπο, τα φεγγάρια Θήβη
και Αμάλθεια παράγουν ίσως τις δύο ξεχωριστές συνιστώσες του σκονισμένου αραχνοΰφαντου
δακτυλίου.
Ο Δίας έχει ισχυρότατο μαγνητικό δίπολο,
14 φορές ισχυρότερο από εκείνο της Γης, με ισχύ 4,2 gauss στον ισημερινό και 10
με 14 στους πόλους. Κινήσεις αγώγιμων στοιχείων μέσα στο μεταλλικό υδρογόνο σχηματίζουν
ένα μαγνητικό πεδίο, το οποίο παγιδεύει τα ιοντισμένα σωματίδια του ηλιακού ανέμου.
Η μαγνητόσφαιρά του, δηλαδή το μαγνητισμένο
περιβάλλον του, σχηματίζεται γύρω του καθώς το μαγνητικό του πεδίο αλληλεπιδρά με
τον ηλιακό άνεμο, αυτό το ταχύτατο, μαγνητισμένο και ιονισμένο αέριο που εκπέμπει
συνεχώς ο Hλιος στο διαπλανητικό χώρο με τεράστια ταχύτητα.
Περιστρέφεται πάρα πολύ γρήγορα γύρω
από τον άξονά του, περίπου σε 10 ώρες, πιο γρήγορα από όλους τους πλανήτες. Για
την ακρίβεια περιστρέφεται σε 9 ώρες και 51 λεπτά.
Ο χρόνος που χρειάζεται για μια περιφορά
γύρω από τον Ήλιο είναι περίπου 12 γήινα χρόνια (11 έτη και 315 ημέρες Γης).
Έχει επιβεβαιωθεί η ύπαρξη 67 δορυφόρων
διαφόρων μεγεθών σε τροχιά γύρω από τον Δία από τους οποίους οι τέσσερις Γανυμήδης,
Καλλιστώ, Ιώ και Ευρώπη ανακαλύφθηκαν από τον Γαλιλαίο όταν παρατήρησε τον ουρανό
με το τηλεσκόπιό του το 1610, είναι πολύ μεγάλοι με διάμετρο από 4.980 έως
2.880 χλμ. Οι δύο πρώτοι είναι μεγαλύτεροι της
Σελήνης. Αυτοί οι τέσσερις φαίνονται με απλά κιάλια κατά τη διεύθυνση του ισημερινού
του πλανήτη.
Ονόματα μερικών από τους υπόλοιπους
δορυφόρους είναι:
Αμάλθεια, Ιμαλία, Ελάρα, Πασιφάη,
Σινώπη, Λυσιθέα, Κάρμη, Ανάγκη, Λήδα, Θήβη, Αδράστεια, Μήτις, Καλλιρρόη, Θεμιστώ,
Μεγακλείτη, Ταϋγέτη, Χαλδήνη, Αρπαλύκη, Καλύκη, Ιοκάστη, Ερινόμη, Ισονόη, Πραξιδίκη,
Αυτονόη, Θυώνη, Ερμίππη, Αίτνη, Ευρυδόμη, Ευάνθη, Ευπορία, Ορθωσία, Σπονδή, Καλή,
Πασιθέα, Ηγεμόνη, Μνήμη, Αοιδή, Θελξινόη, Αρχή, Καλλιχόρη, Ελίκη, Καρπώ, Ευκελάδη,
Κυλλήνη, Κόρη.
Πληροφορίες από την Βικιπαίδεια
