ΟΜΗΡΙΚΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ... TERRA HOMERICA

Ολονυκτίες με Ομηρο σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ

Είναι 7.30 το πρωί και ο πρώτος στίχος της Οδύσσειας «Ανδρα μοι έννεπε, Μούσα, πολύτροπον, ος μάλα πολλά» ακούγεται από τον κήπο του πανεπιστημίου.

Σε κάποιες περιπτώσεις οι φοιτητές και οι καθηγητές αποφασίζουν να ζωντανέψουν περισσότερο τη διοργάνωση και επιστρατεύουν περικεφαλαίες, χλαμύδες και δάφνινα στεφάνια

Είναι μια από τις ημέρες που οι ήρωες του Ομήρου ζωντανεύουν σε δεκάδες αμερικανικά πανεπιστήμια, από τη Νέα Υόρκη έως το Τέξας, με την ανάγνωση της Οδύσσειας και της Ιλιάδας από τον πρώτο έως τον τελευταίο στίχο τους.
Φοιτητές, καθηγητές, διοικητικοί υπάλληλοι και άνθρωποι που δεν έχουν καμία σχέση με την ακαδημαϊκή κοινότητα, αλλά μοιράζονται την αγάπη για τα διάσημα έπη, περιμένουν τη σειρά τους για να διαβάσουν ένα απόσπασμα της Οδύσσειας ή της Ιλιάδας με σκοπό να μεταδώσουν τη γνώση για τον Ομηρο στους σπουδαστές και την τοπική κοινωνία. Η ανάγνωση ξεπερνά σε διάρκεια τις 15 ώρες και ολοκληρώνεται λίγο πριν από τα μεσάνυχτα, όταν ο τελευταίος αναγνώστης διαβάσει το στίχο «Μέντορι ειδομένη ημέν δέμας ηδέ και αυδήν» και κλείσει το βιβλίο του.
Οι μαραθώνιοι έχουν γίνει τόσο δημοφιλείς τα τελευταία χρόνια ώστε οι Αμερικανοί, οι οποίοι έχουν το μάρκετινγκ στο αίμα τους, εφηύραν τον όρο «Homerathon», τυπώνοντας πάντα τα αντίστοιχα μπλουζάκια και αφίσες, ώστε να προωθήσουν τη διοργάνωση.

Οι καθηγητές Τσάρλς Τσέισον και Τζάκι Μάρεϊ θεωρούν ότι οι μαραθώνιοι ανάγνωσης των έργων του Ομήρου έχουν εκπαιδευτική αλλά και ψυχαγωγική διάσταση

Οι «Ομηρικοί Μαραθώνιοι» είναι λίγο από όλα. Εχουν κάτι από αναπαράσταση των γιορτών της αρχαίας Αθήνας, όπου γινόταν απαγγελία των ομηρικών επών από την αρχή μέχρι το τέλος, και κάτι από πρακτική εξάσκηση για τους φοιτητές κλασικών σπουδών. Επιπλέον, χαρακτηρίζονται από το συνηθισμένο αμερικανικό κολεγιακό χιούμορ. Ο Τσαρλς Τσέισον, διευθυντής του τμήματος κλασικών σπουδών στο πανεπιστήμιο του Τέξας, το οποίο ήταν ένα από τα πρώτα που διοργάνωσαν ένα μαραθώνιο ανάγνωσης ομηρικού έργου λέει στο «Εθνος» ότι «αυτό είναι ακριβώς το είδος της πρακτικής άσκησης που χρειάζονται οι φοιτητές των κλασικών σπουδών. Επίσης είναι ένας διασκεδαστικός τρόπος για να δείξουμε κάτι διαφορετικό στην πλειονότητα των φοιτητών που σπουδάζουν μαθηματικά, διοίκηση επιχειρήσεων ή οικονομικά, με το σκεπτικό ότι θα έχουν καλύτερα αμειβόμενες δουλειές. Δυστυχώς, στις ΗΠΑ οι κλασικές σπουδές κινδυνεύουν».

Τους κερδίζει η Οδύσσεια

Δύο νεαροί μελετούν προσεκτικά τα ομηρικά κείμενα πριν ανέβουν στο βήμα

Μολονότι και τα δύο έπη του Ομήρου είναι εξαιρετικά δημοφιλή, η πλάστιγγα γέρνει ελαφρά προς την Οδύσσεια αφενός επειδή η Ιλιάδα είναι κατά 3.500 στίχους μεγαλύτερη και αφετέρου επειδή θεωρείται, θεματικά, από τους Αμερικάνους πιο «βαρύ» έργο. Η Τζάκι Μάρεϊ, καθηγήτρια κλασικών σπουδών του κολεγίου Skidmore στη Νέα Υόρκη, εξηγεί ότι «προτιμούμε την Οδύσσεια γιατί είναι περισσότερο γνωστή στον κόσμο, και επιπλέον είναι αρκετά περιπετειώδης για να κρατά το ενδιαφέρον των ανθρώπων που δεν γνωρίζουν το έργο του Ομήρου. Εχει ιστορίες με τέρατα και μάγισσες που πάντα κρατούν το ενδιαφέρον».Θα περίμενε κάποιος ότι αυτοί οι μαραθώνιοι απευθύνονται αποκλειστικά στους φοιτητές και τους καθηγητές του τομέα των κλασικών σπουδών. Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι διαφορετική. Τρεις χιλιάδες χρόνια μετά τη συγγραφή τους, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια εξακολουθούν να γοητεύουν τους αναγνώστες σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. «Αναμφίβολα η πλειονότητα όσων έρχονται να διαβάσουν ή να ακούσουν ανήκουν στον κλάδο μας. Εχουμε όμως και μαθητές σχολείων, φοιτητές άλλων κλάδων που δεν κάθονται 15 ώρες, αλλά περνούν για μία ώρα και ακούν κάποιες ραψωδίες, απλούς ανθρώπους που δεν έχουν σχέση με το πανεπιστήμιο. Πριν από λίγα χρόνια ήρθε για να λάβει μέρος ένας συνταξιούχος καθηγητής, ο οποίος ταξίδεψε εκατοντάδες χιλιόμετρα μόνο για να διαβάσει μια ραψωδία».

Μέχρι και μπλουζάκια τυπώνουν οι διοργανωτές

Τις περισσότερες φορές τα ομηρικά κείμενα απαγγέλλονται από την αγγλική μετάφραση. Σε σπάνιες περιπτώσεις κάποιοι επιλέγουν να διαβάσουν στα ελληνικά, κάτι που μπορεί δημιουργήσει εξαιρετικά αστείες καταστάσεις. «Πριν από λίγα χρόνια ένας από τους συμμετέχοντες, ο οποίος δεν ήταν μέλος της πανεπιστημιακής κοινότητας, διάβαζε το κείμενο στα ελληνικά. Αυτό που άκουγα με ξένιζε. Μετά από λίγη ώρα κατάλαβα ότι διάβαζε τη Βίβλο και όχι την Οδύσσεια. Χρειάστηκε αρκετή ώρα για να τον απομακρύνουμε» διηγείται ο καθηγητής Τσέισον.

ΠΙΣΤΟΙ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΠΝΕΥΜΑ
Ανάγνωση με περικεφαλαίες και χλαμύδες
Αρκετοί από τους μαραθωνίους περιλαμβάνουν μόνο την ανάγνωση του κειμένου. Σε κάποιες περιπτώσεις, ωστόσο, οι φοιτητές και οι καθηγητές αποφασίζουν να ζωντανέψουν περισσότερο τη διοργάνωση. Eτσι, επιστρατεύονται περικεφαλαίες, χλαμύδες, δάφνινα στεφάνια και μουσικά όργανα.

Αν και θα μπορούσε να θεωρηθεί κωμικό ή να εκληφθεί ως παρωδία, η χιουμοριστική αντιμετώπιση των μαραθωνίων είναι συχνά ο λόγος της επιτυχίας τους.
Ο καθηγητής Τσέισον λέει ότι το Πανεπιστήμιο του Τέξας «έχει μια μεγάλη συλλογή από περικεφαλαίες, σπαθιά και ρούχα που παραπέμπουν στην αρχαιότητα. Ο κόσμος θέλει να τα φοράει κατά τη διάρκεια του μαραθωνίου».
Στο κολέγιο Skidmore οι αναγνώσεις γίνονται συχνά με τη συνοδεία μουσικής. Κάθε ραψωδία συνοδεύεται από ακουστικές κιθάρες οι οποίες, όπως εξηγεί η καθηγήτρια Μάρεϊ, μεγιστοποιούν το συναίσθημα των ομηρικών επών.
Αυτοσχεδιάζουν
«Δεν υπάρχει κάποιο προκαθορισμένο ή συγκεκριμένο κομμάτι που παίζουν όσοι αποφασίσουν να ντύσουν με τη μουσική τους την ανάγνωση των κειμένων. Τις περισσότερες φορές είναι μουσικοί αυτοσχεδιασμοί. Επίσης η ίδια η μουσική δεν έχει καμία σχέση με αυτήν της Αρχαίας Ελλάδας. Θα ήταν μια πολύ καλή ιδέα, αν μπορούσαμε να υλοποιήσουμε κάτι τέτοιο, αλλά δυστυχώς δεν γνωρίζω αν υπάρχουν μουσικοί στις ΗΠΑ που έχουν αυτές τις γνώσεις», καταλήγει η καθηγήτρια Μάρεϊ.

Στέλιος Βογιατζάκης


ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ
Τζάνετ Λόουλερ
Η Ιλιάδα είναι ό,τι πιο σπουδαιό
Η Τζάνετ Λόουλερ είναι φοιτήτρια κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Αϊοβα και μία από τις επικεφαλής της αδελφότητας ΗΣΦ, η οποία έχει ως μέλη φοιτητές από πανεπιστήμια των ΗΠΑ που ακολουθούν τον κλάδο των κλασικών σπουδών.
Φέτος ανέλαβε τη διοργάνωση του μαραθωνίου με σκοπό να κάνει το έργο του Ομήρου γνωστό σε περισσότερους ανθρώπους. «Δεν είναι τόσο πολλοί οι Αμερικανοί που γνωρίζουν την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Προσπαθούμε να προσελκύσουμε όσο περισσότερο κόσμο μπορούμε και νομίζουμε ότι τα καταφέρνουμε», λέει στο «Εθνος».
Η Τζάνετ αγαπάει την Οδύσσεια αλλά θεωρεί ασύγκριτη την Ιλιάδα. «Είναι η σπουδαιότερη ποίηση που έχει γραφτεί ποτέ», λέει και συμπληρώνει ότι «η Ιλιάδα σε αποζημιώνει κάθε φορά που τη διαβάζεις. Είναι ηρωική και ταυτόχρονα ανθρώπινη. Η σημασία τού να είναι κάποιος ήρωας και οι ευθύνες που πρέπει να αναλάβει».
Για την Αμερικανίδα φοιτήτρια τα κλασικά έργα του Ομήρου ανοίγουν παράθυρο στον ελληνικό πολιτισμό, τον οποίο θεωρεί έναν από τους πιο σημαντικούς του κόσμου. «Η Ελλάδα έχει πολύ πλούσια ιστορία και διαβάζοντας τα ομηρικά έπη σού γεννάται η επιθυμία να μάθεις περισσότερα για τη χώρα και να την επισκεφθείς. Είναι κάτι που θέλω να κάνω στο μέλλον».

ΠΗΓΗ