Στάδιά τινα μακρὰν τῆς Σπάρτης ἔκειτο τὸ
Πληθώνειον ἄντρον, ἐν ᾧ κατῴκει ὁ Γεώργιος Γεμιστός, ὁ μετονομασθεὶς Πλήθων,
οὗ τὸ κλέος εὐρὺ τότε ἀνὰ πᾶσαν τὴν Ἑλλάδα.
Ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς ἦτο ὁ ὀψιγενὴς Ἕλλην
πλατωνικὸς τοῦ ΙΕ´ αἰῶνος, ὁ ὀνειροπολήσας νὰ ἀρχίσῃ ἐκ νέου κατὰ τὸν χρόνον
ἐκεῖνον τὸ ἔργον τοῦ Ἰουλιανοῦ… Ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς ἦτο ἀνὴρ σοφώτατος καὶ
πολυμαθέστατος. Ἦτο τόσον ἀνώτερος τοῦ χρόνου καθ᾽ ὃν ἔζη, ὅσον ἡ ἀρχαία ἐποχὴ ἦτο ἀνωτέρα τῆς τότε
ἀθλίας ἐποχῆς, καὶ ὅσον ἡ ἀθλία ἐκείνη ἐποχὴ ἦτο οὐχ ἧττον ἀνωτέρα τῆς σήμερον
ἀπροσδιορίστου ἐποχῆς…
Ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς ἐπεθύμει οὐδὲν ἦττον
ἢ νὰ ἐπανιδρύσῃ εἰς τὴν Ἑλλάδα τὴν ἀρχαίαν θρησκείαν, τὴν λατρείαν τοῦ Διός,
τῆς Ἥρας, τῆς Ἀθηνᾶς, τῆς Ἀφροδίτης καὶ τῶν ἄλλων τῆς ἀρχαιότητος Θεῶν. Καὶ
ὅμως ἦτο εὐφυής, καὶ ἠδύνατο νὰ προΐδῃ ὅτι ἡ θρησκεία τοῦ Χριστοῦ δὲν ἠδύνατο
νὰ ἀντικαταστῇ δι᾽ ἄλλης θρησκείας, πλὴν τῆς ἐλλείψεως πάσης θρησκείας, ὅπως
καὶ συνέβη ἐπὶ τῶν ἡμερῶν ἡμῶν…
Ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς ἢ Πλήθων κατῴκει ἐν
τῷ Πληθωνείῳ ἄντρῳ, ὅπερ εἶχε φροντίσει νὰ παρασκευάσῃ εὐαρμόστως πρὸς τὰς
ἀρχαίας ἑλληνικὰς παραδόσεις. Ξόανα Θεῶν, τὰ μόνα ἅτινα εἶχον διασωθῆ ἐκ τῆς
φανατικῆς μανίας τῶν μοναχῶν, σύμβολα καὶ ἐμβλήματα ἀρχαῖα, βωμοί, θυμέλαι,
θύρσοι, γλαῦκες, οὐδὲν ἐκ τῶν κλασσικῶν ἐμβλημάτων ἔλειπεν ἐκ τοῦ ἄντρου τοῦ
Πλήθωνος. Ὁσάκις ἀπεσύρετο οὗτος εἰς τὸ ἄντρον, ἐπεθύμει νὰ ἔχῃ πάσας ταύτας
τὰς μυστικὰς ψυχαγωγίας, αἵτινες ἔτερπον τὸ πνεῦμα αὐτοῦ. Τὸ λοιπὸν τοῦ χρόνου
διῆγε περιπλανώμενος ἀνὰ τὴν Ἀνατολήν, ὅπου εἶχεν ὀπαδοὺς καὶ θαυμαστὰς ἱκανούς…
Εἶχε λίαν παράβολον πνεῦμα καὶ ἠγωνίζετο
καθ᾽ ἅπαντα τὸν βίον αὐτοῦ νὰ ἐξέλθῃ ἐκ τῆς στενῆς σφαίρας ἐν ᾗ ἔζη. Πρὸς τοῦτο
δ᾽ ἐφεῦρεν ἀλλόκοτα ψυχαγωγήματα, οἷα οὐδ᾽ ἠδύνατό τις νὰ φαντασθῇ κατ᾽ ἐκεῖνον
τὸν χρόνον.
Ἓν τῶν ψυχαγωγημάτων τούτων συνίστατο
εἰς τὰ μυστήρια, ἃ ἐτέλει ἐν τῷ ἄντρῳ κατὰ καιροὺς ὁ Πλήθων. Τὰ μυστήρια ταῦτα
ἦσαν κατὰ μίμησιν τῶν ἀρχαίων μυστηρίων, ἦσαν ἀλλόκοτοι τελεταὶ αἵτινες εὐλόγως
ἐνεποίουν κακὴν ἐντύπωσιν εἰς τοὺς χωρικοὺς τῶν περιχώρων. Καὶ δὲν ἦσαν μὲν
πολλοὶ θεαταὶ τῶν τελετῶν τούτων, ἀλλ᾽ ἡ φήμη αὐτῶν παρεῖχεν ἀπαισιωτέραν
φήμην, καὶ καθίστα αὐτὰ φοβερώτερα ἢ ὅσον πράγματι ἦσαν. Δικαίως ἄρα ὁ Γεώργιος
Γεμιστὸς ἐφημίζετο ὡς μάγος εἰς τὰ περίχωρα. Καὶ ὅμως ὁ ἀνὴρ οὗτος εἶχεν
εὐεργετήσει ὅλην τὴν Πελοπόννησον. Τοὺς ὑπ᾽ αὐτοῦ συνταχθέντας νόμους πάντες οἱ
νεώτεροι ἱστορικοὶ εὐδοκοῦσι νὰ μνημονεύωσιν ὡς ὠφελίμους καὶ χρηστούς. Εἶχεν
εὐεργετήσει τὸν λαὸν τῆς Πελοποννήσου, καὶ ὅμως εἶχε κακὴν φήμην. Ἂς φαντασθῆ
τις πόσον χείρονα φήμην θὰ εἶχεν ἂν εἶχε πράξει κακόν, ἢ ἂν οὐδενὸς ὠφελήματος
εἶχε γίνει αἴτιος εἰς τοὺς συμπολίτας του.
Ὁ Γεώργιος Γεμιστός, πρὸς τοῖς ἄλλοις
αὐτοῦ ἐλαττώμασι, εἶχε καὶ ἓν ἐλάττωμα ἄγνωστον καὶ ἀνήκουστον κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν
χρόνον. Ἦτο εἷς ἐκ τῶν ὀλιγίστων, οἵτινες εἶχον συνείδησιν τοῦ ἐθνισμοῦ, καὶ ἡ
καρδία του ἐφλέγετο ὑπὸ φιλοπατρίας. Εἶχεν ἀναμειχθῆ εἰς τὰ πολιτικὰ τῆς
ἐποχῆς, καὶ συνεβούλευσεν ἑκάστοτε τὰ βέλτιστα εἰς τοὺς ἐν τῇ ἀρχῇ. Ἦτο δὲ καὶ
ὁ μόνος ὅστις κατώρθωσε νὰ μαντεύσῃ ποῦ ἔκειτο ἡ σωτηρία. Πάντες οἱ σύγχρονοι
αὐτοῦ ἦσαν ὑπὲρ τῶν ἄκρων. Οἱ μὲν ἤθελον τὴν ἐσχάτην κατὰ τῆς Ρώμης ἀντίστασιν
καὶ τὴν ἀπεγνωσμένην ὑποδούλωσιν εἰς τοὺς Ἀγαρηνούς. Οἱ δὲ ἐπεθύμουν τὴν
οἰκονομικὴν ἀναγνώρισιν τοῦ πρωτείου τοῦ Πάπα, τὴν διὰ προχείρων φαρμάκων
θεραπείαν τῆς μονομανίας ταύτης ἥτις ἔβοσκε τοὺς δυτικούς, καὶ συνάμα τὸν μυκτηρισμὸν
αὐτῆς, ἐλπίζοντες πρόσκαιρον σωτηρίαν διὰ τοῦ μέσου τούτου. Ἀλλ᾽ ὁ Πλήθων, νέος
ἔτι, πολλὰ ἔτη πρὸ τῆς ἁλώσεως, εἶχεν ὑποβάλει εἰς τὸν βασιλέα τέλειον σύστημα
πολιτικῆς καὶ στρατιωτικῆς ἀνοργανώσεως, ὅπερ ἂν ἐλαμβάνετο ὑπ᾽ ὄψει, καὶ ἂν
ἦτο δυνατὸν νὰ ἐκτελεσθῇ, ἤθελε προλάβει, ἴσως, τὴν πεπρωμένην καταστροφὴν ἥτις
ἔμελλε νὰ ἐπέλθῃ, λήγοντος τοῦ Μαΐου τοῦ ἔτους αυνγ´ (1453).
ΑΠΟ ΤΗΝ «ΓΥΦΤΟΠΟΥΛΑ»
(ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΕΜΙΣΤΟΥ - ΠΛΗΘΩΝΟΣ)
ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ
(ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΕΜΙΣΤΟΥ - ΠΛΗΘΩΝΟΣ)
ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ
